FIKEN VED TYNE

Av Tony Harrison

 

                                    Til Sioni, på hennar fødselsdag

 

Mitt liv, min hage, i forvandling

takk vere deg og klodens varming,

finn i dag i lag i smaken

av min første Tyne-side fiken.

 

Når eg høyrer forskarprognosar

snart gror fersken, aprikosar

i Englands Syden, pinot noir

i Yorkshire der rabarbraen var,

på gamle slaggfjell mognar pinot,

at aude gruver bognar blå,

ein Rossington viognier,

Sheffield shiraz, Grimthorpe gamay,

fiktive, innbilt solkysste røyser

som Dionysos no forløyser.

Dionysos: ynsketenkt

at eg med ein Doncaster skjenkt

i ei sydensk kveldssol nyt

lokal Donny vin-de-pays.

Ein vinskjenk som vil vise sitt skjøn,

byr Gewurztraminer Wath-on-Dearne.

Då treng vi ikkje subbe langs

flyplassar til druers land,

ikkje meir i kø på Heathrow

når vi har ein heimleg vingard.

Ingen Loiner gjev seg av

lenger enn Leeds’ eigne caves,

supar sjampis korka der

dei slenger tomflaska i Aire.

Syden kryp mot nord, nei går,

rips blir Beaujoulais nouveau.

Men Yorkshire ved eit Middelhav

kjem først når eg lengst ligg i grav,

ei brennheit sol ved Tyne og Wear,

først når ikkje eg er her.

At dette landet bognar av druer,

er kje spådd før 2020,

det held hardt at eg on line

då slikkar sol ved breidda av Tyne.

I blant tyr eg til fantasi

når lite tyder på ei varmare tid,

men eg fekk eit lite teikn,

i dag i Newcastle-on-Tyne.

Eitt at fuglane dryger i haust

med å dra frå vårt nord-aust,

å dryg de berre i min hage,

syng meg stadig nye dagar.

Profetar eg har lese skriv

den dagen kjem at fuglane blir.

Det nemnde teiknet var sant, belegg

gror i min eigen hagevegg.

For er forskaranes rekning

meir enn uviss ynsketenking,

då slo det meg, kan Leeds gro vin,

må fiken innved Tyne gå fint.

Ja, kvifor ikkje, om elva Aire

vingard etter vingard skjer –

lit på vitskapen, på den stol

og plant ut slikt som treng til sol,

meir sol enn før vanleg skein

i Newcastle og Whitley Bay –

så eg set, ved Tyne, min fiken-legg

i husets minst sol-svelta vegg,

må klimaendringa gje kraft

til fiken sydande av saft!

«Det gror kje fiken i mitt land»

skreiv Lawrence, Lady Chatterley i bann,

men klimaet endrast, fiken gror

(og sex er rett på sak her no)

om ikkje som i San Gervasio

der ein utsvelt Midlandsk brite

såg i fiken ‘kløft’, ‘rift’, ‘fitte’.

Kvar svart slagghaug som grimt grein

er jamna flat no i hans heim

og Syden kryp snart hit til hans

våte Notts skapt om til fransk.

At klimaet han søkte i sør

kom hit på hans eiga dør,

det vitnar eg om, eg som ol

ein nordleg fiken – klart som sol.

Vil du ha fiken, gro fast i Notts,

sats på klimaet her og fråts!

Nede i Europa, der sola skin,

åt eg ein drøss – men sjå her, min!

Eg reika som Lawrence, med ope gap

og søkte sydfruktlidenskap.

Hans rastløyse inn i mi rann,

men eg fann alltid heim til Tyne.

Eg vann meir heider for mi åre,

vart «o poihths» og «Il Signore».

Stadene han ein gong drog,

Italia og New Mexico,

dit drog eg òg, halvt driven av lyst

sa eg farvel til heimens kyst,

men fann på Guatavitas strand

gull overalt eg steig på land.

Ja, i El Dorado fann eg først

det eg såg sist på heimens kyst!

Å bli Pissarro – for stor brage

til å ense eigen hage,

så han bar same leie ugraset

som der heime i Leeds og Newcastle,

ja, gullet eg fann i framande land

med eit «Å mitt Amerika!» frå Donne,

det El Dorado i min hjerne

som eg fann der i det fjerne –

eg søkte det høge, men det eg fann

var El Dorados løvetann.

Så vart mi oppdaging å bli

poet/Pissarro av ein piss-en-lit!

Så alt vi trålar, alt vi leitar

kan vi finne heime i veita.

Eg plukka deg ein, pressa ein trengd

Andesfjellas piss-i seng,

og oppdagar denne fikenen, nærast

huset der vi bur, min kjærast.

Eg trudde aldri det kom til å gro

då eg planta treet, ti år no,

men satsa på vår felles veg

om lag den tid eg møtte deg.

Eg såg det voks, men farta mykje,

engsta meg for det, men no, til lykke

med 20.september 99,

din fødselsdag, du kjære mi,

er Tynes sol enn ikkje Grekenland,

er vår heim blitt eit fikenland!

Eg plukka vår fiken nummer ein

og åt det søte kjøtet alein’

om enn eg ha’, å så mykje heller

delt med ei som ikkje er her –

du, som eg håpar, i lag med deg

på mange års fiken frå vårt tre,

slik eg no gjerne skar kvar sin del,

to helvter av den same sjel,

og feira første søte teikn,

globalt mogna attved Tyne,

og slik Tynes første fiken veks

feirar eg dine 46!

Eg trudde aldri treet ha trivst,

langt mindre sjå frukt på fager kvist,

men lik vår kjærleik har det stemnd

fram frå du var 35.

Og nesten like mange år flaug

til eg min første fiken saug,

ja, den fikenen i min munn

tende eit Syden i hjartas grunn,

nett i ein alder då hjartas nord

normalt blir kaldare år for år,

slo ein elsk så heit og glad,

nok til siste breiddegrad.

I dag er du blitt 46,

men fikenen her er nummer x.

Eg såg den mogne der eg sat

i vokslysselskap og åt mat.

Eg såg den mogne lik den haust

som utom ruta svulmar raust,

i vokslyset blikrar fikenen tung

slik du i leiken slikkar min pung –

så eg, heilt lost, i hagen flaug

og plukka søtaste fiken eg saug.

Slik smak, slik søtleik! Det halve ein fest,

når avla i eit barskt nord-aust,

mogna av stormar og KFKar,

og kloden varma eit par gradar,

og eit ozonlag gnege nedpå

og mi omsorg, må eg vedgå.

(For fiken treng, så langt frå Hellas,

lunande agrylduk-fellar!)

 

Eg åt mi helvt og tenkte på,

slik born let nissens stykke stå

på bordet natta lang i fred

i vokslys som får brenne ned,

får eg i morgon tidleg sjå

at du var her frå Tokyo,

der, mens eg plukka, du på scena

i globalt varma tyfonar og spela

Goneril i Shakespeares Lear.

Men eg veit du kjem kje her

og deler fikenen eg ol

i mognaden som er vår sol,

Så ikkje din del skulle bli spilt

og eg få yndlingssmaken stilt,

så i den stund då Kent sa Akk!

(akt V, scene III) åt eg den svart-

rubin-raude biten din

då liket ditt blei bore inn.

Lat dei to helvtene eg har ete,

lik ‘ei unse moskus’, søte

min hugen rugande ein stad

på ein vêrhard breiddegrad

der eg i enkle ord rim smir

som speglar vekta av vår tid

pluss sjeldne dagar, så fylte av lys

at død og avstand står og frys.

I Japan går no teppet ned,

og applaus bryt likas fred.

God fødselsdag! Ein skjenk! Di skål,

som spådomane var i mål,

med Bradford sjampis, Leedsisk Mumm,

er lei for at du ikkje kom

der du med Regan boren blir

bort frå likhaugen i Lear,

du, søtaste kvinna eg har kjend,

min fikens skål, min kjære ven.

Neste september er du friar’

og reist frå likhaugen i Lear,

då feirar vi din bursdag her

med storm-mogna frukt. 46 –

liv att til mange fiken-snacks,

eg håpar suge ein del enno

om eg enn nyss vart 62!

Må vi kvart år få fiken lik min

første Tyne-side mogna fiken!

 

/

Diktet er oversatt til norsk av Åsmund Bjørnstad. The english original can be read here.