Frå Atlanterhavets rygg står flammar opp. Overalt er han spektakulær, den gedigne flammeknoppen. Men særskilt er det, lengst i nord; når flammane bryt is, blir det store kontrastar. I skåret syner kloden at han har ein heit kropp. Over isen over vatnet, over eit vatn i isbreen, over ein tung gass, blir han forma: grunn alabast.

Over det store kvite, det svarte vesle, flyg fuglen. Han driv med luftas vilje: med iskulda. Kulde er tungt, og trekker hætta mot seg. Ho er sjølv ei kraft, kulda: er som gravitasjon, som får luft til å søkke. Svartfugl søkk med han. Han gløymer heilt kor han skulle trekke, og trekker ned, mot breen. Fuglen flaksar så, og skrid opp. Han flyt med ei varm å: Ei elv av varme gjennom luftas landskap. Gjennom hav av iskrys­tallar, høgare over jökull, heilt til jökull ikkje berre er jökull, men ei øy av kvitt i eit land avsvart. Sentralt i det kvite er eit hol av vatn: eit mørkt blikk av brusande klodeblod. Blodet brusar, auga stirar, svartfugl krinsar rundt jordbobler. Smel­lande svovel, svingande vengar, vár på stoff i endring. Lava blir gass blir alabast abstrakt: Kokar, kokar botn mjuk. Kokar, kokar, jökull ryk! Svart, ei kvit, ei øy på øy i eyjar is! Æveleg bål blafrar fluor bris. Han hardnar folk, hardnar fugl, denne eldgeotermikk, denne naturlege kraftfabrikk.

Hole bein gir eit fleksibelt skjelett. Slik fer fuglen vår så lett! Vidare vest, over vandringskvinner: Kra, kra, over frakkekledd  flokk av søstrer benedikjarinner. Vestur er vinir og vinkonur, følgjer fugl fatal til Ramnkjells dal. Ein dal for lengst forlaten. Berre mosegrodd tuft står att. 

Dei følgjer Ramnkjells fljót til den varme å sin dal. I dal av røyk står ås, står fjell, står teikn i stein. Står ásatrú står det til liv å lage for nonnene austfrå farne. 

Stein på stein blir heim for søstrer av Benedikt. Over laug ligg klaustur godt: granitt kring heitt, basalt kring vått. 

Kring kokande kjelde er ramn og tjeld. Kring vekst av urt, kring kvann for kraft, kamille for fred. 

Over klaustur skrid svartfuglen: opp med varmlufta. Han møter kalde drag frå Ramnkjells dal, og søkk. Sirklar seg inn over nonnekrafta. Smellande myrra, sjåande gull: Perleauga hans spottar klausturskattar. Sirkle, sirkle seg inn på ein ring: Svartfugl byter ei av fjørene med ring frå klausturs bør. Fjør gjer søster skrivefør: 

Svartfuglpennen slepper skrifta hennar fri. Faktisk forteljing blir til dikteri: Søster skriv ned Ramnkjells saga. Lagar bilde og moral, menning og guðlegur magi. Etter ein slutt med meining legg søster pennen sin ned. Blekkauget roar seg. Så blenkjer det til søster. I koppen av svart teiknar nye teikn seg: ein ring, og ein til: ringar i svart, nett som den der øya av gass alabast. Djupt nedanfrå høyrest ein dur, ei langstrekt å. 

Den svarte fuglen sit på røykdalsklippe, og fangar opp klodeteikn: smellande svovel; ser framandt stoff sveve over vatn og jorde; giftgul over kvit vassgass. Skjelv gjennom jord, planter; forplantar seg i svartfuglens klør. Klaustur trugar med å breste. Svartfuglen forsøkjer å lette. Men kring beinet hans er nonnas ring. Metalltung fell fuglen til dalbotnen. Fuglen rullar med stein og ring til den varme åa. Svartfugl får ikkje fare. Ikkje får han flyte. Og døy kan han ikkje, som er forbanna av stole gull. 

Fisk døyr. Fe døyr. Svartfugl et både fisk og fe. Alt som endar i Varmá, får draugefuglen i seg. Breen smeltar og sender kaldt vatn til den varme åa. Draugefuglen kjenner det som friske blaff, blest frå ein alv. Elvefuglen blir sjølv forklart som uforklarleg: han, som dei rare stryk av varmt over kald is. 

Skredet ryddar klosteret vekk. Alt som kristna var, renn ned i vatnet. Naturen er igjen berre natur; er som ein ny dal no. Nytt veks opp. Oppkomme av vatn der det før ikkje var vatn. Elveløp der det før var tørt, og tørt der det før var elv. I vatnet i dalens djup, løynt av myr og mose, ligg den einaste rest av det som livet var før klausturskredet. Fuglen blir verande i lauget, og før seg på offer av skredet. Han veks og ventar: ventar på ferskt kjøt, nytt kveg, kanskje folk. Lokkar med varm kjelde og fruktbare breidder. Slik held raset fram når stein sluttar å rulle. Mellom ur og ur ligg laugarfuglen. Lang som vatnet sjølv blir han ei forlenging av raset. Han er svolt materialisert: eit stykke langt liv, eit liv av lat jakt.

Under Vatnajökull ulmar klodeglør. Ishanda løftar seg og slepper luft til. Det fattar i. Isen liknar eit bål. Over breen stig varm luft opp. Svartfuglen stig med; høgare enn nokon svartfugl har vore. Over Island, så høgt at han ser heilt til eit anna land. Svartfuglen ser landet som ei uroleg stripe, ein guddommeleg nervetråd. Brå fjell, plutselege dalsøkk får horisonten til å dirre. Dei skjuler bygda bak. Inst i Telemark er folk tvinga saman i ein djup dal.

 

//

 

 

Vi takker Mette Karlsvik og Samlaget for tillatelsen til å publisere innledningen til den kritikerroste romanen Varmá. Omslag: Tove Laila Nilsen.

 

/