Somaya El Sousi / حين أقول غزة / dikt på arabisk og norsk

MUR AV TAUSHET

For å skremme et menneske trenger du ikke å bygge en mur av stein
Det er nok å konstruere indre barrierer av redsel og frykt

Du forlater byen din og tror at du endelig er fri
i livet og i drømmene.
Men byen, med sine steiner og murer og urgamle uro
forlater ikke deg.

Alt ligger åpent foran deg.
Her finnes ingen gitterkorridorer, avsperringer eller grensesluser
som dreper drømmer. Ingen utsatte løfter.
Her finnes bare du og veier store som universet,
de ta deg til en ny morgendag, som kanskje bringer deg lykke.
Men … er du lykkelig?

Er du lykkelig?
Har din tilsynelatende frihet manifestert i deg,
du barn av murer og venting?
Fiskemåkene som kretser over ditt mørke hav, fortalte aldri
at måkene her er så fredelige, nesten harmoniske.
Eller at de stjeler mat, på utspekulert vis.
Ingen kaster stein. Ingen sinte barn som jager etter dem,
de spankulerer rolig og selvsikkert rundt i byens gater
mens du kaver rundt i deg selv.

Fortidens vegger lammer deg,
taushetens mur omslutter byen din.
Triste er trærne, ungdommenes drømmer tomme,
unntatt den som brenner, den som flyr.
Hvordan kan drømmene sveve, når murene stenger dem inne?

En by uten veier
bebodd av ruiner og død.
Jeg leter etter en sprekk å smette ut gjennom.
Jeg flyr fra meg selv, for å finne meg selv,
og forlater byen min for å bli værende.
Kan denne muren forvitre og bli til støv nå?

Jeg klatrer over den høyeste toppen,
går og går langs fortvilelsens sti
som tar meg til en port.
Jeg venter spent.
Den åpner seg: Jeg ser dør etter dør
men ingen nøkkel.
Jeg venter splintret.
En port til, den åpner seg
og veien ligger foran meg, uendelig og vid.
Universet er så stort
min drøm så liten.

Oversatt til norsk av Vibeke Harper, i samarbeid med Somaya El Sousi

MÅKEN

Det var en gang en havn …
Eller som fortelleren sa:
Hun samler sammen sine sneglehus og
venter.

Hun venter på skip som skal komme, går langsomt langs
veien.
Skyggen hennes skaper henne, uten den kaster hun ingen
skygger.
Kjærligheten beskytter henne, den er hennes eneste
følgesvenn.
Med latter forvandler hun frykten og
samler
fortellinger i en liten
eske.

På lang avstand blir detaljene synlige, de første og de
siste
i fortellinger glemt av de som en gang eide
dem.
Hun nøster dem opp, som hespeler, for å gjøre de
hele.
Vikler ut de flokete, de om ensomme
elskere
med toner av
tap,
med fossefall av
begjær.

Hun skrubber fortellingens port, ødsler vann med
basilikumsduft.
Skaper tomhet, slik den skaper
henne.
I skinnet fra minnene vokser hun og menneskene søker ly i skyggen
hennes.

Sorgfull, som en ensom åres brutale lengsel etter
båten,
betrakter hun
nettene.
Sanden kysser henne, vinden brenner
henne.
Hun er skuffet over stranden og bølgen som
bryter.
Sjelen er hennes helligdom, hjertet rommer
mer.

Å innta henne er alltid som for første gang, som om
hun
var honning og
lys.
Kransen hennes er hvit, tonene søte, og stråleglansen
motgift.
Hun spiller taushetens
lokketoner
og puster ut når smerten
stilner.

Splittet av barndom og kvinnelighet som river i
brystet,
fryder hun seg mellom
setningene.
Hun går lei alle fargeskalaer og variasjoner av
smerte.

Du, som løper fra deg selv til deg selv; hvor skal
du?
Hva er du
redd?
Du vet at veien, avstanden har gjort deg sulten på
mer.
Du er skapt av
uro.

Å ikke skjule noe var vår hemmelighet, men når avsløringen blir til
frykt
og nye hemmeligheter,
til hvor kan vi da
flykte?

Du var urettferdig, mot avstanden og mot
fortellingen.
Urettferdig mot den eneste
fortelleren.
Ingen skal forstå
deg,
du har ingen annen skygge enn din
egen.
Ensomheten er din skjebne, så kjenn den ut og
inn.

Vi var fortellingen fortelleren ikke ville
fortelle.
Vi skulle ikke
eksistere.
Men kjærligheten vår satte fyr på avstandens
natt.
Vi spant garnet
omsorgsfullt.
Løste langsomt opp trådene av frykt, utenforskap, smerte og
ensomhet,
gikk hånd i hånd, helt inn til avstandens
midte.
Avstanden, som i seg selv var
syndefull.
Men synden vår stod stødigere i øyeblikkets synder enn
vi.
Vi rir bølgene, adskilt fra
tidevannet.

Ingen vind kan stryke ut frykten i jentas
ansikt.
Ingen hånd som tar hennes
hånd.
Ingen fortelling å finnes i, til det siste lyset, det
som tennes ved dansens
slutt.

Ingen toner berører håret
hennes.
Hun danser,
danser
alltid alene, i enhver dans
alene.

Oversatt til svensk av Somaya El Sousi, Hanna Hallgren og Jenny Tunedal
Oversatt fra svensk til nynorsk av Anne Karin Torheim
Oversatt fra nynorsk til bokmål av Vibeke Harper i samarbeid med Somaya El Sousi

NÅR JEG SIER GAZA

Jeg forsøker å huske egne minner
for å bringe liv tilbake til byen min.
Gaza var – Gaza er – en Føniks som alltid reiser seg
fra asken etter død og ødeleggelse. Igjen og igjen og igjen.
Hun elsker livet.
Hun vet hvordan å gjenskape seg selv.

Jeg finner veien tilbake, går inn i hagen jeg forlot for fire år siden.
Setter meg i hammocken, disser frem og tilbake
under taket av palmeblader, omkranset av
appelsin- sitron- oliven- og mandeltrær.
En sval og forfriskende bris rusker varsomt i trekronene.
Tidlig om våren blir hagen min et paradis:
Appelsin- og sitronknoppene åpner seg
og gjør luften mett av ubeskrivelige dufter.
En ren og enkel skjønnhet; den skjøre hvite fargen,
blandet med nektarens sødme og en parfyme
så sensorisk rik at jeg aldri har lyktes i å finne ord for den.

Hver gang jeg sier Gaza, stryker den svalende brisen
med en engels duft, varsomt over huden min.
Det er dette som er Gaza, byen min
slik jeg kjenner henne
slik jeg alltid vil huske henne
med brede og smale gater, med gamle hus i byens hjerte.
Hus som har stått i mer enn hundre år.
De gamle husene i Gaza ble bygget av stein,
varme om vinteren, kalde om sommeren.
Kystlinjens gylne sand og glitrende skjell.
Og ingen solnedgang er vakrere enn den i Gaza.
De varme rødfargene blander seg med havets kjølige blåtoner
og lager en fargesprakende palett som slår sanselige gnister.

Kan alt dette bare bli borte?
Jeg vet at når Gaza gjenvinner sin frihet,
så gjenvinner hun også sin skjønnhet.
For det er min by.
Jeg vet hvem hun er.
Jeg kjenner dybden i hennes eksistens.

Oversatt av Vibeke Harper i samarbeid med Somaya El Sousi

(3)

حين أقول غزة

أحاول استعادة ذاكرتي لأعيد لمدينتي الحياة من جديد. لقد كانت غزة ومازالت كالعنقاء تعود من جديد بعد كل موت ودمار. تحب الحياة وتعلم جيدا كيف تستعيد ذاتها .
أعود الى حديقتي التي تركتها قبل أربع سنوات، أجلس في أرجوحتي تحت العريشة المصنوعة من سعف النخيل. أشجار البرتقال والليمون والزيتون واللوز تحيط بي من كل اتجاه، نسيم بارد منعش يتسلل عبر أوراق الاشجار.
حديقتي في بداية الربيع جنة خالصة حين تبدء زهور الليمون والبرتقال في التفتح وتملأ الجو بعطر لا يمكن وصفه. جمال خالص من اللون الأبيض الصغير الممتزج بحلاوة الرحيق وعطر من الجمال والروعة حد أنني لم أتمكن من وصفه يوما.
حين أذكر غزة تهب عليَّ تلك النسمات المنعشة بذاك العبير الملائكي.
هذه غزة مدينتي التي أعرفها جيدا وسأظل أذكرها بشوارعها الواسعة منها والضيقة بالحارات القديمة في وسط المدينة بتلك البيوت التي يبلغ عمرها أكثر من مئة عام . البيوت القديمة في غزة كانت تبني من الحجر وكانت دائما دافئة في الشتاء وباردة في الصيف.
شاطيء البحر برمله الذهبي اللامع وتلك الأصداف التي تنتشر عليه. لا يوجد غروب أجمل من غروب الشمس على شاطيء بحر غزة حين يمتزج دفيء اللون الاحمر للغروب بمياه البحر الزرقاء مخلفين لوحة رائعة من الألوان والجمال .
هل يمكن لكل هذا أن يختفي؟
ان غزة حين تستعيد حريتها ستستعيد كل هذا الجمال من جديد لأنها مدينتي الجميلة التي أعرفها جيدا.

(2)

النوارس بوابة البحر

ذاتَ مرفأ أو كما قال راوٍ ، جَمَعَتْ أصدافها وانتظرت
تَرقبُ سفناً لن تأتي، تخطو بوجلٍ على حافة الطريق
يُشَكِلُها ظِلُّها ولا ظل لها سواه
يَحرسُها عِشقُها والعشق في رحلتِها الحادي والرفيق
تُبَدِلُ خوفها بضحكة
تَجمعُ الحكايات في صندوقها الصغير
تَرقبُ من بعيد تفاصيل أولى وأخيرة
لقصصٍ أهملَها أصحابها
تُرتبُ ما تخربش منها لتكتمل
تُمطرُ قصصاً من عشاق وحيدين
وألحانَ هجرٍ وأنهارَ رغبة
تَكْنسُ بوابة الحكاية
ترشُ ماء ًمعطراً بالرياحين
تشكلُ فراغاً ويُشكِّلُها الفراغ
تكبرُ بهم و بها يستظلون

حزينةٌ كمجدافٍ وحيدٍ كَسَّر الشاطئ رغبته
تُحدقُ بالشِبَاك
يلثُمها الرمل، تَحرِقُها الريح
تَكَسُّر الصوت على حافة الموج يخذِلُها
مِحرابها روحها وقلبها يتسع

الدخول إليها أول كل مرة وكأنها تخلقُ من نورٍ وعسل
شاسعٌ مداها ،عذبٌ لحنها، شافٍ بَريقُها
تَفردُ خُصلاتِ صَمتِها
ترتاحُ في سكون الألم
حائرةٌ بين طفولتها وأَنة الأنثى المتكورة في صدرها
تلهو بين العبارات شقيةٌ يُتعبُها اللون المغاير و وَجع الانتظار
يا من تركُضينَ منها إليها، إلي أين الهرب؟

مِمَ تخافينَ وقد عَرفتِ الدروب وأَدْمَتكِ المسافات
وشَكَّلَكِ القلق
البوحُ
كان سِرنا
وحين صار البوحُ خوفاً
والسرُ خَشيةً
لمن نهرب إذن؟

كم ظَلَمْتِ المسافةَ والحكايةَ
والراوي الوحيد
لن يفهَمَكِ سِواكِ
ولن تُظَلِّلُكِ غير شجرتكِ ونسمتكِ الوحيدة
وِحدَتُكِ قدركِ،افهميها كما يجب

كنا حكايةً لم يُدرِكها الرواة، أشعلَ عِشقُنا ليلَ المسافة
نَسجنا خيوطنا ببراعة هاوٍ
رقعة ًرقعة جَدَّلنا خوفَنا، وحشتَنا، اختلافَنا،وألمنا
خطونا يداً بيد إلى منتصف المسافة
كانت المسافة آثمة
وكان إثمنا أكثرَ احتمالاً منا لخطايا اللحظة
رَكِبنا موجةً واحدةً فرقَها المد

لا ريح تَغسلُ وجه الصبية من خوفٍها
لا يد تمسكُ يدها من جديد
لا حكاية تدوسها لتشعل الشمعة الأخيرة في نهاية الرقصة
بلا لحنٍ يَغزلُ خاصِرتَها
بلا نشيدٍ يشعلُ الهواء في شَعرِها
ترقص ……..ترقص
وَحدَها كما كل رقصة

(1)

جدار من صمت

كي تخيف الآخرين لست بحاجة الي حائط حجري يكفي أن تبني بداخلهم حواجز كثيرة من خوف ورهبة.
تُغادر المدينة معتقدا أنك حر أخيرا في حياتك
وأحلامك. لا تغادرك المدينة بأحجارها وأسوارها وقلقها العتيق. كل شي مفتوح أمامك ،هنا لا ممرات ولا حواجز لا معابر تقتل الأحلام ولا وعود مؤجلة . هنا أنت فقط وطرق باتساع الكون تسير بك نحو غدٍ جديدٍ قد يحمل فرحاً أخيراً في نهايته .
هل تفرح؟ هل تصدق حريتك المزعومة؟ وأنت وليد الانتظارات والجدران .
لَمْ يُعلمك نورس بحرك الحزين أن نوارس هذه المدن مسالمة تماماً لكنها تجيد سرقة طعامها ، لا أحجار تطاردها ولا أطفال غاضبين منها،
تسير النوارس بهدوء وثقة في شوارع المدينة ،
وأنت تسير بداخلك، أسوار ماضيك تتصدى لكَ،
جدار الصمت يحيط بمدينتكَ، حزينة هي الأشجار ، فارغة أحلام الصبايا الا من رغبة ملحة بالهرب،
أين تحلق الاحلام والجدار يصادرها ؟
مدينة بلا طريق
يسكنها خراب وموت
أبحث عن ثغرة للرحيل
أرحل عني لأجدني
وأغادر مدينتي لأبقى
أما آن لهذا الجدار أن ينام؟
أعبر سياجها العالي
أسير طويلا في ممر من ضيق
يفضي الى بوابة
انتظر بلهفة
تنفتح
أبواب عدة أمامي ولا شارة للدخول
أنتظر بانكسار
تنفتح بوابة اخرى
الطريق بالغة الرحابة
الفضاء شاسع وحلمي صغير

/

Somaya El Sousi er forfatter og poet, født i Gaza, bosatt i Horten. Hun kom til Norge i 2019 som ICORN-forfatter. Somaya har utgitt fire diktsamlinger på arabisk; The First Sip From The Chest and The Sea, Doors, Lonely Alone og Idea, Emptiness, Withness. Hun har deltatt på en rekke internasjonale litteraturfestivaler verden over, og diktene hennes er oversatt til svensk, engelsk, fransk, spansk og italiensk – samt til norsk. Hennes femte diktsamling publiseres i februar 2024, på svensk av Ellerstöms.

//

Diktene til Somaya El Sousi inngår i festivalen til Motforestillinger som har samarbeidet med HUMAN internasjonale dokumentarfilmfestival og Vega scene om Palestina-program siden 2019. I 2024 rettes fokus mot Gaza, og har et særlig blikk på kunstens vilkår under den ekstreme humanitære katastrofen som pågår.

Sammen med kunstnere fra Gaza og Norge inviteres det til iscenesatte lesninger, kunstnermøter, samtaler, lectureperformance, tonesatte poesilesninger på arabisk og norsk og dokumentarteaterforestilling. Festivalen finner sted på Vega scene fra onsdag 6. mars til søndag 10. mars.